یکی از مهم ترین اتصالات خطوط لوله و مخازن که معمولاً در پالایشگاه ها و پتروشیمی ها کاربرد بسیار متنوعی نیز دارد شیر یا ولو (Valve) می باشند. نمی توان از خط لوله سخن گفت . فرایندهایی نظیر هات تپ و از مهم ترین اتصال موجود در خطوط لوله یعنی ولو (Valve) حرفی به میان نیاورد. شیرها در فیلدهای مختلف پاپیپنگ، تعویض قطعات، نصب ابزارهای کنترلی، تعمیر خطوط لوله، سرویس های خط لوله نظیر اورهال، عملیات های پیگ رانی و مواردی از این دست نقش بی بدیلی دارند و از این رو بهره گیری از این اتصالات در خطوط لوله و صنایع مذکور نقش شایان توجهی دارد.
دستگاه هات تپ برای انشعاب گیری گرم روی ولو نصب میشود
یکی از سرویس های تعمیراتی خطوط لوله که کاربرد ولو (Valve) در ان بسیار مشهود و قابل توجه است، عملیات انشعاب گیری به روش هات تپ به شمار می رود. ولوها یا شیرها جزو اتصالات دائمی خطوط لوله در فرایند هات تپ محسوب می شوند و از این رو نمی توان در فرایندهای طراحی، برنامه ریزی و اجرا نسبت به این اتصال خط لوله بی توجهی کرد. در انشعاب گیری هات تپ از ولوها در زمینه های زیر استفاده می شود:
- در عملیات هات تپ مهم ترین فرایند آب بندی مجموعه حین برش و انشعاب گیری است. دستگاه هات تپ به گونه ای طراحی شده است که در حین اجرای برش گرم هیچ گونه نشتی و برون ریز سیال در آن وجود نخواهد داشت. بدیهی است اتصالات این دستگاه و این فرایند نیز باید چنین کارکردی داشته باشند تا انشعاب گیری بدون نشتی به انتها بیانجامد. ولو (Valve) یکی از اتصالات مورد نیاز برای عملیات هات تپ است و بنابراین باید این کارکرد را به نحو احسن ایفا کند.
- ولوها در عملیات hot tap حکم مجرای ورودی و خروجی کاتر دستگاه هات تپ را خواهند داشت. شرح فرایند به این گونه است که ابتدا ولو باز می شود، دستگاه hot tap که به آن بسته شده است پیشروی را آغاز می کند. کاتر این ماشین از داخل ولو عبور می کند و با لوله درگیری می شود تا برش گرم آن را به انجام برساند. در کل این فرایند ولو به طور کامل باز است. پس از اتمام فرایند دستگاه عقب نشینی می کند و پس از اتمام عقب نشینی ولو به صورت کامل بسته می شود. کارکرد ولو در این فرایند آن است که اجازه نمی دهد پس از اتمام عملیات برون رفت سیال را از درون لوله داشته باشیم. در واقع ولو (Valve) مجرای برون رفت سیال از انشعاب ایجاد شده توسط دستگاه hot tap را مسدود می کند و به این ترتیب اجازه می دهد انشعاب ایجاد شده تا زمان مقتضی در شرایط پایدار باقی بماند.
- دستگاه هات تپ در واقع به ولو بسته می شود. شرح مراحل به این صورت است که ابتدا اتصال سه راهی روی لوله نصب می شود، سپس ولو روی آن بسته می شود و در نهایت دستگاه هات تپ روی ولو (Valve) قرار می گیرد و در آن جا پیچ و مهره می شود. محل اتصال هم به لحاظ استحکام و هم به لحاظ قابلیت نشت بندی اتصال بسیار حائز اهمیت است. از آن جا که حین عملیات به دستگاه هات تپ فشار وارد می آید، ولو یا شیر نصب شده که دستگاه روی آن قرار دارد نیز باید استحکام لازم برای تحمل فشارهای وارده را داشته باشد.
آیا انشعاب گیری بدون ولو نیز ممکن است؟
چنان که می دانیم عملیات انشعاب گیری گرم هات تپ روی اتصالات دائم شامل ولو و اسپلیت تی انجام می شود. یعنی این دو اتصال روی لوله می نشینند و سپس دستگاه هات تپ روی آن ها بسته می شود. اما در شرایط خاص می توان عملیات را به نحوی انجام داد که نیاز به ولو (Valve) جداگانه برای اجرای عملیات hot tap وجود نداشته باشد، یا دستکم بتوان شرایطی را فراهم کرد که ولو پس از انجام عملیات واتمام انشعاب گیری از مجموعه جدا شود و به این ترتیب نظیر خود دستگاه هات تپ حکم اتصال موقت را پیدا کند.
برای نمونه می توان از اتصالات یکپارچه ای استفاده کرد که ولو و اتصال سه شاحه را ذیل یک مجموعه پوشش می دهند. به عبارتی برخی سازندگان اتصالات ابتکار به خرج داده اند و یک سدل را به نیپل حاوی ولو (Valve) متصل کرده اند. ولوهای ساخته شده به این روش خود مستقیما روی لوله نصب می شوند.
انجام هات تپ روی ولو حاوی سدل یکپارچه
اما روش دیگر استفاده از اتصالاتی است که آب بندی مجموعه را خود به انجام می رسانند. اتصالات اسپلیت تی لاک اورینگ از جمله اتصالات خطوط لوله هستند که در سر نیپل خود بر حسب تنظیما ت و طراحی فرایند ساخت، قابلیت بسته شدن و کور کردن کسیر جریان سیال را دارا هستند. به عبارتی دیگر با استفاده از اسپیلیت تی های لاک اورینگ، سر اتصال بسته می شود و استفاده از ولو به عنوان هضو آب بندی کننده و مسدود کننده جریان منتفی می شود. در این شرایط ولو (Valve) حکم اتصال موقت را ایفا خواهد کرد. به این ترتیب که پس از اتمام عملیات هات تپ و باز کردن دستگاه از روی اتصالات، یک فلنج کور روی لوله نصب می شود. سپس از مجرای لقمه های تعبیه شده در اسپلیت تی، کپ متحرک کار گذاشته شده را پیچ و مهره می کنیم و به این ترتیب کپ مذکور بسته می شود و آب بندی از ناحیه خود اسپلیت تی به انجام می رسد. حال می توان فلنج کور روی ولو را باز کرد، شیر ولو را گشود و سیال باقیمانده در ناحیه بین اسپلیت تی و ولو را تخلیه کرد و مجموعه را آماده باز کردن ولو (Valve) کرد. حال و با باز کردن ولو دیگر می توان گفت خود اسپلیت تی فرایند آب بندی را به انجام رسانده و می توان با استفاده از فلنج جور روی اسپیلیت تی، آب بندی مجموعه را کاملاً تضمین کرد.
باید توجه داشت که با همه این احوال استفاده از ولو در حین اجرای عملیات hot tap در هر صورت لازم است و تنها کار ممکن در این شرایط تبدیل ولو از اتصال دائم به اتصال موقت است.
به طور کلی مجموعه مجری هات تپ باید ضمن لحاظ کردن مطالبات کارفرما، بهترین و باکیفیت ترین مسیر را برای انجام عملیات انشعاب گیری برگزیند. استفاده یا عدم استفاده از ولو (Valve) به عنوان اتصال دائم روی خط لوله فقط بر حسب ضرورت و زمانی توجیه خواهد داشت که به لحاظ فنی بهره ای از جانب آن برده شود. تعهد حرفه ای می طلبد که مجری عملیات هات تپ همواره داده ها و مطالبات مشتری را جمع آوری کرده و بر اساس آن بهترین راه و مسیر برای اجرای بی کم و کاست عملیات را به انجام برساند.