فن آوری انشعاب گرم یا هات تپ بسته به نیاز عملیاتی و ویژگی هایی که خطوط لوله دارند دارای انواع و اقسام مختلف است. تقسیم بندی انواع عملیات هات تپ بر اساس معیارهای مختلفی صورت می گیرد. طبیعتاً میزان آسانی و دشواری یک عملیات انشعاب گرم هات تپ بستگی به این معیارها و جایگاهی دارد که عملیات هات تپ در آن صورت می گیرد. مجری هات تپ در مطالعات کارشناسی و مهندسی خود باید تمامی این جوانب و معیارها را مد نظر قرار دهد چرا که عدم توجه به هر یک کل فرایند را با ایرادات و مشکلاتی چه بسا بارز مواجه خواهد کرد.
مشابه بودن برخی متغیرها هرگز به معنای همسان بودن کل فرایندها نخواهد بود. تفاوت در هر یک از آیتم های حائز اهمیت در هات تپ کل فرایند و پیچیدگی های آن را متفاوت از دیگری خواهد ساخت. برای مثال متفاوت بودن نوع سیال از جمله متغیرهایی است که حتی در صورت مشابه بودن تمامی متغیرهای دیگر، می تواند ماهیت کل عملیات هات تپ را متفاوت گرداند. برنامه ریزی و طراحی فرایند انشعاب گیری گرم باید به گونه ای باشد که تمامی این متغیرها را مورد ملاحظه قرار دهد.
هات تپ
قدم اول شناسایی متغیرها و میزان تأثیری است که هر کدام می تواند بر سرانجام عملیات انشعاب گیری به روش گرم داشته باشد. برخی از این متغیرها به شرح زیر برشمرده می شوند:
سایز لوله اصلی: هر چه سایز لوله اصلی بالاتر باشد طبیعتاً کار روی آن راحت تر خواهد بود. البته بسته به جنس لوله ممکن است این قسم خطوط لوله دارای آلیاژ بالا یا ضخامت زیاد باشند که در این صورت فرایند پیشروی در عملیات hot tap با مشکلات و دشواری هایی همراه خواهد بود. از آن جا که پیشروی باید یکسره باشد و و توقف فرایند در آن چندان جایز نمی باشد، دستگاه هات تپ باید به گونه ای تجهیز شده باشد که توان پیشروی یکسره و مستمر را داشته باشد. از این رو تجهیز دستگاه در این شرایط دشوارتر خواهد بود. از سوی دیگر سایز بالای لوله اصلی قدرت مانور دستگاه هات تپ را بیشتر خواهد کرد و ضریب تلورانس مورد نظر برای محاسبه میزان پیشروی را بیشتر خواهد کرد. به این ترتیب محاسبات و مراحل اجرایی عملیات انشعاب گرم آسان تر خواهند بود.
سایز انشعاب هات تپ: سایز انشعاب دارای ضریب اهمیت بسیار بالا و تعیین کننده در مقایسه با متغیرهای دیگر است. سایز انشعاب عملیات در درجه اول تعیین کننده دستگاه و مدلی است که می بایست برای انجام عملیات انشعاب گرم مورد استفاده قرار گیرد. طبیعتاً عملیات های hot tap دارای سایزهای کوچک تر از این حیث ساده تر محسوب می شوند. در سایزهای بسیار کوچک دیگر نیازی به کاتر نیست و عملیات از طریق دستگاه های هات تپ دستی و از طریق مته راهنما انجام می گیرد.
نکته دیگر در خصوص سایز انشعاب نوع اتصال مورد استفاده است. بدیهی است هر چه سایز انشعاب کوچک تر باشد احتمال استفاده از اتصالاتی نظیر ولدولت بیشتر خواهد بود. انتخاب نوع اتصال مورد استفاده بر عهده مجری هات تپ و به واسطه فرایندهای مطالعاتی انجام می گیرد. یکی از عناصر تعیین کننده در انتخاب نوع اتصال برای انشعاب گیری گرم سایز انشعاب می باشد.
نوع سیال: سیالات خطوط لوله شامل آب، نفت خام، فرآورده های نفتی، گاز و فرآورده های آن، بخار و سایر مواد شیمیایی می شود که در خطوط لوله و مخازن واحدهای صنعتی مورد استفاده قرار می گیرند. در واقع نوع آماده سازی دستگاه هات تپ با توجه به هر یک از سیالات مذکور متفاوت خواهد بود. همچنین ضریب ایمنیو احتیاطات ویژه هات تپ نیز در خصوص هر فرایند متفاوت است. سیالات متفاوت با فشار یکسان رفتارهای متفاوتی خواهند داشت و از این رو نمی توان به فشار سیال به عنوان تنها فاکتور در هات تپ از جانب سیال اکتفا کرد. برای مثال سیالی مثل گاز فراریت بسیار بالایی در مقایسه با نفت خام دارد و مجری هات تپ در محاسبات و ملاحظات خود باید این قسم نکات را مد نظر قرار دهد.
جهت و راستای هات تپ: معمولاً عملیات های hot tap به صورت عمودی و از بالا به پایین انجام می شوند اما این یک قاعده کلی نیست و چه بسا دارای زوایای دیگری نیز باشند. هات تپ در زاویه افقی دیگر عملیات رایج در خطوط لوله است که معمولاً روی خطوط لوله انتقال و مخازن به انجام می رسد البته این حکم به هیچ عنوان کلی نیست و همگی بستگی به ماهیت منحصر به فرد خود پروژه دارد.
هات تپ
اما گاهی اوقات عملیات به صورت زاویه دار انجام می شود که دشوارترین نوع عملیات محسوب می شود. در این خصوص می بایست اتصال نیز به صورت زاویه دار طراحی و ساخته شود و عملیات هات تپ نیز در راستایی زاویه دار انجام می گیرد. این نوع عملیات کمتر رایج است و معمولاً زمانی اتفاق می افتد که کارفرما به جهت فقدان فضای خالی و ناچار بودن به انجام عملیات در یک نقطه مشخص که فضای زیادی را نیز ندارد تصمیم به انجام آن می گیرد. در هر صورت این نوع از عملیات نیز با وجود دشوار بودن انجام شدنی است و مجریان باتجربه عملیات انشعاب گرم قادرند به راحتی آن را اجرا کنند.
ارتفاع کار: بسیاری از عملیات های هات تپدر ارتفاعات بالا انجام می شوند. اپراتورها در این شرایط دسترسی به زمین نداشته و طبیعتا شرایط کار گرم هات تپ دشوارتر از زمانی خواهد شد که کار روی زمین انجام می شود. در چنین رایطی یا کار می بایست روی اسکافولدها و تأسیسات نصب شده برای تردد در ارتفاع انجام گیرد که مشخص است در مقایسه با زمین ضریب تعادلی بسیار کمتری خواهد داشت، و یا ممکن است که در بسکت ها انجام گیرد که از طریق آن اپراتورها را با جرثقیل به نقطه انجام عملیات انشعاب گیری گرم می رسانند. در این حالت حفظ وضعیت تعادلی با توجه به فشاری که از جانب دستگاه هات تپ بر اپرتورها حین کار پیش می آید دشوارتر خواهد بود.
با این احوال تمامی معضلات و دشواری های ذکر شده دارای راه حل می باشند. مجریان متبحر و کار آزموده عملیات انشعاب گرم تمامی این وضعیت ها را به چشم خود دیده و تجربه کرده اند و برای رفع شان راهکارهای خاص خود را دارند. ضمن این که استانداردهای معتبر اجرای عملیات هات تپ نیز اصول ایمنی و فنی کار را تا جای ممکن ذکر کرده اند.
تحقیق و توسعه هات تپ
عملیات هات تپ یک فرایند ویژه و دارای الزامات خاص خود می باشد، اما علاوه بر این، هر عملیات نیز به صورت جداگانه مختصات منحصر به فرد خود را دارا می باشد و هیچ دو عملیات انشعاب گرم را نمی توان با هم مقایسه کرد. از این رو مجری هات تپ می بایست آمادگی و دانش و تجربه کافی در زمینه انجام عملیات در هر شرایطی را داشته باشد.
