عملیات انشعاب گیری گرم یا هات تپ از فرایندهای خدماتی و پشتیبانی خطوط لوله می باشد که طی سالیان اخیر تلاش های زیادی جهت بومی سازی آن صورت گرفته است. برجسته ترین این تلاش ها اهتمام شرکت پیشگام صنعت ابزار به انجام عملیات های هات تپ در سایزهای متفاوت بوده است که خوشبختانه با موفقیت مطلق همراه بوده است. این شرکت با انجام حدود ۴۵۰۰ عملیات انشعاب گیری به روش گرم یا هات تپ توانسته است تبدیل به یک مجری صاحب نام در زمینه انجام عملیات هات تپ شود و نیاز بسیاری از واحدهای صنعتی بزرگ در این زمینه را رفع کند و خود به محری متبحر و مشرف بر عملکرد دستگاه هات تپ شود.
پیش از این به منظور استفاده از خدمات دستگاه هات تپ، مجتمع های نفتی و گازی و سایر صنایع ناچار بودند که یا خود اقدام به یادگیری فن آوری کنند که زمان و هزینه بالایی را صرف خود می کرد و نیز نیازمند دستگاه های هات تپ مختلف در سایزهای متفاوت بود و هزینه سربار بالایی را شامل می شد، و یا مجبور بودند از مجریان و ارائه دهندگان خارجی خدمات انشعاب گرم استفاده کنند که آن نیز مستلزم صرف زمان و هزینه بالا بود.
دستگاه هات تپ متناسب با نوع عملیات انتخاب و آماده سازی میشود.
پیمانکاران خارجی جهت انجام یک عملیات هات تپ می بایست تجهیزات و دستگاه های خود را وارد کشور کنند و تیم عملیاتی خود را نیز جداگانه به محل اعزام کنند. از سوی دیگر هزینه اعلامی این دسته واحدهای صنعتی بسیار بالا خواهد بود و اگر آن را در کنار هزینه های ناشی از نقل و انتقال تجهیزات و نیروی کار بیافزاییم رقم بالایی را به مجتمع های صنعتی کشور تحمیل می کرد، اما امروز و با استفاده از بومی سازی فن آوری Hot Tap توسط شرکت پیشگام صنعت ابزار، هزینه های بهره پیری از خدمات انشعاب گرم به طرز مشهودی کاهش یافته است و صاحبان و برنامه ریزان صنایع می توانند بدون صرف هزینه های سرسام آور خارجی، و با همان ضریب اطمینان عملیات های هات تپ خود را به انجام برسانند. ضمن این که با توجه به حضور شرکت پیشگام صنعت ابزار در کشور، این شرکت قادر خواهد بود خدمات پس از فروش و سرویس های مورد نیاز تعمیراتی را نیز برای مشتریان فراهم کند، امری که برای مجریان خارجی هات تپ تقریباً دور از دسترس می باشد.
هدف این نوشتار در درجه اول معرفی دستگاه هات تپ و شرح اجمالی فرایندهای آن است که منتهی به انشعاب گیری گرم از خط لوله خواهد شد. دستگاه هات تپ معمولاً به نوع دستی و ماشینی ساخته می شود. هر دو نوع دستگاه دارای یک شفت بلند می باشند که انرژی از طریق شان به کاتر و مجموعه برنده دستگاه هات تپ منتقل شده و عملیات ذیل آن انجام می شود. دستگاه های دستی Hottapping برای عملیات های سایز کوچک و ساده تر مورد استفاده قرار می گیرند و دستگاه های بزرگ تر برای انجام عملیات هایی استفاده می شوند که نیروی انسانی توان انتقال انرژی به آن را ندارد. این نوع از دستگاه ها دارای منبع تغذیه هیدرولیکی یا پنوماتیکی می باشند و البته اغلب از محرک های هیدرولیکی برای به کار انداختن دستگاه هات تپ استفاده می شود.
در دستگاه هات تپ، انرژی از طریق محرک های هیدرولیکی بر شفت وارد می شود و گردش شفت گیربکس دستگاه هات تپ را درگیر خود می کند. گیربکس از طریق کانکتورهای داخلی به کاتر و نگهدارنده آن متصل بوده و تحرک گیربکس باعث حرکت دورانی کاتر خواهد شد. ضمن این حرکت دورانی برش لوله امکان پذیر خواهد بود.
از سوی دیگر کاتر دستگاه هات تپ می بایست یک حرکت پیشرونده رو به جلو نیز داشته باشد تا فرایند برش تمامی ضخامت لوله را در بر بگیرد و برش گرم به صورت کامل انجام شود. پیشروی کاتر به صورت دستی و از طریق اپراتورهای مجرب دستگاه هات تپ انجام خواهد گرفت.
اپراتور Hottap باید در خصوص باردهی جهت حرکت پیشرونده نهایت احتیاط را به خرج دهد. ضمن هر سیکل پیشروی یک لایه از ضخامت لوله کاسته خواهد شد و به این ترتیب در انتهای کار کل ضخامت لوله بریده خواهد شد. بنابراین اپراتور دستگاه هات تپ باید توجه داشته باشد که در هر سیکل پیشروی وقفه لازم جهت برش کامل یک لایه از ضخامت لوله ایجاد شود و پس از این فرایند پیشروی لازم برای برش لایه بعدی انجام شود. سرعت و میزان پیشروی بر این اساس باید تنظیم شود. اگر سرعت و میزان پیشروی کمتر از حد استاندارد خود انجام شود ما با طولانی شدن بی مورد فرایند انشعاب گیری گرم مواجه خواهیم شد که این به معنای استهلاک بی مورد دستگاه هات تپ، صرف انرژی بیشتر و زمان هدر رفت بالاتر برای نیروی کار و منابع خواهد بود. اگر سرعت و میزان پیشروی بیشتر از حد استاندارد باشد نیز درگیری و ضریب اصطکاک میان الماسه های کاتر دستگاه هات تپ از یکسو، و لوله از سوی دیگر بیشتر خواهد شد و حرارت ناشی از این اصطکاک می تواند منشأ بروز جرقه و احرتاق باشد. این امر در صورتی که بخش هایی از خط لوله به صورت کامل بریده شده باشد و به سیال رسیده باشیم به مراتب خطرناک تر است، مخصوصاً اگر سیال مستعد احتراق باشد. در این صورت در نتیجه واکنش میان حرارت فرایند برش گرم و سیال قابل احتراق ممکن است خطر اشتعال و انقجار را داشته باشیم.
دستگاه هات تپ پس از اتمام عملیات انشعاب گیری گرم
علاوه بر این سرعت و میزان بالای پیشروی می تواند به دندانه های کاتر و الماسه های برش کاتر دستگاه هات تپ آسیب وارد کند و به این ترتیب دستگاه قابلیت عملکردی خود را از دست خواهد داد. در چنین شرایطی بهترین کار ممکن متوقف کردن فرایند و بستن شیر خواهد بود تا پس از آن دستگاه را باز کرده و اقدامات اصلاحی لازم روی کاتر اعم از تغییر الماسه ها، اصلاح هولدرها و حتی تغییر کاتر روی آن انجام شود.
به طور کلی عمده اجزا و قطعات دستگاه Hot tap که می بایست حین نصب و اجرای عملیات مورد توجه قرار گیرند عبارت اند از کاتر، هولدر کاتر، آداپتور، شفت، گیربکس و اتصالات دستگاه هات تپ با منبع محرک انرژی. در صورتی که در خصوص تعمیرات و نگهداری پیشگیرانه این ابزارها دقت کافی به خرج داده شود و تنظیمات لازم روی آن ها متناسب با نوع عملیات هات تپ انجام شود می توان نسبت به بقا و حفظ کیفیت فرایند اطمینان حاصل کرد.
